deel 1
Het einde van de Koninklijke Paketvaaty-Maatschappij in Indonesië
Historische analyse van oorzaken en omstandigheden
Inleiding
Op 3 december 1957 werd abrupt een einde gemaakt aan de bedrijfsactiviteiten
in Indonesië van de N.V. Koninklijke Paketvaart-Maatschappij, de maatschappij
die 66 jaar lang de zeeverbindingen binnen het eilandenrijk had verzorgd, en
daarbij een essentiële rol had gespeeld in de economische ontwikkeling van
Nederlands-Indië. Die rol speelde zij tot het moment van beëindiging in feite
nog, zij het in mindere mate, voor het inmiddels zelfstandig geworden Indonesië.
De gebeurtenis had rampzalige gevolgen, niet het minst voor land en volk van
Indonesië. Hoe heeft zoiets dan toch kunnen gebeuren? Welke actoren speelden
een rol, wat waren hun beweegredenen en hun doeleinden, waar faalden zij? In
de hiernavolgende beschouwing wordt getracht op deze vragen een antwoord te
vinden. Daarvoor is het nodig de gebeurtenissen in hun historische context te
plaatsen en te bekijken met een iets genuanceerder visie dan in de totnogtoe
gepubliceerde KPM-geschiedschrijving is geschied. De hoofdlijn van de
gebeurtenissen wordt in deze beschouwing als bekend verondersteld, doch waar
nodig en mogelijk wordt deze kennis aangevuld en hetgeen zich afspeelde
becommentarieerd en in een breder verband geplaatst.
(1)
Altijd en overal wordt de loop der geschiedenis, voor zover door mensen
beïnvloed, bepaald door een mengeling van enerzijds rationele beslissingen en
anderzijds emoties, sentimenten, hartstochten en dwaasheden van de spelers die
op een bepaald moment het spel der geschiedenis spelen. Zo is het ook bij het
onderhavige "incident" geweest. Deze constatering geldt voor de spelers aan
beide zijden van de speeltafel, zij het wellicht niet in gelijke mate. Het meespelen
van irrationele elementen deed het spel ontaarden in een hooglopend conflict. In
dat conflict ging de KPM in Indonesië ten onder.